«Qui iuventutem exhortatur, qui in tanta bonorum praeceptorum inopia virtutem instillat animis, qui ad pecuniam luxuriamque cursu ruentis prensat ac retrahit et, si nihil aliud, certe moratur, in privatopublicum negotium agit». (Seneca, De tranquillitate animi III, 4)Multi eorum, qui sub Musarum signis militant, cum obsideri sese a magno hostium numero sensissent, nihil praeter lucrum, nihil nisi auro pendendum aucupantium, ita litteras, philosophiam, atque omnes denique bonas artes a se optime censuerunt vindicari, si, in tanto ac tam servili utilitatis studio, earum inutilitatem assererent quasi ageretur de quadam nota praestantiae. Nimirum qui suo tantum commodo vacat neque ulla est sumptus reditusque necessitate devinctus, is solus est a communi servitio liberatus.At mihi quidem, cum ista nomina «utilitatis» et «inutilitatis» audio, nescio quid in sermone redolet macellum atque adeo ii, qui talem pugnam temptant, ad hostium partes, quamvis fortasse inscii, omnino defecisse videntur: quippe si trutinam mercatoriam usurpamus, dum pro litteris dicere exordimur, eas in fine non defendere, sed excusare oportebit. Nam quis est, obsecro, tam neglegens aut ignarus boni communis ut, cum alios circa se videat merces aut cibos suppeditantes, alios domos aedificantes, medicos aegrotantibus subvenientes, patronos laborantibus, porro etiam quosdam, qui rem publicam opibus augeant, legibus fulciant, consiliis confirment, et ita alios aliis opitulari intellegat in hoc vitae civitatisque consortio, tamen perfricet frontem et fateatur se potius per inertiam agere malle nec quicquam habere, quod pro tam multis beneficiis rependat?Atqui si litteras defendimus, quod inutiles sint, vereor ne dignas trossulis ac parasitis huiuscemodi ostendamus, potius quam bonis hominibus. Quare iam desistamus ab ista falsa defensione, si humanitatis studia reapse magni facimus: Etenim non utile aut inutile, sed necessarium; non recens aut obsoletum, sed vitale dicendum est, quidquid nos de iustitia, de virtute, de pulchritudine monet neque sinit nostram humanitatem aboleri.